Khái niêm và đặc điểm của chứng khoán

Chứng khoán là những giấy tờ có giá và có khả năng chuyển nhượng , xác định số vốn đầu tư ( tư bản đầu tư ) ; chướng khoán xác định quyền sở hữu hoặc quyền đòi nợ hợp pháp , bao gồm các điều kiện về thu nhập và tàI sản trong một thời hạn nào đó

Chứng khoán là một tài sản tài chính có các đặc điểm cơ bản sau :

• Tính thanh khoản ( tính lỏng ) : Tính lỏng của tàI sản là khả năng chuyển tài sản đó thành tiền mặt . Khả năng này cao hay thấp phụ thuộc vào khoảng thời gian và chi phí cần thiết cho việc chuyển đỏi và rủi ro của việc giảm sút giá trị của tàI sản đó do chuyển đổi . Chứng khoán có tính lỏng cao hơn so với các tài sản khác , thể hiện qua khả năng chuyển nhượng trên thị trường và nói chung , các chứng khoán khác nhau có khả năng chuyển nhượng khác nhau .
• Tính rủi ro : Chứng khoán là tài sản tài chính mà giá trị của nó chịu tác động lớn của rủi ro , bao gồm rủi ro có hệ thống và rủi ro không có hệ thống . Rủi ro có hệ thống hay rủi ro thị trường là loại rủi ro tác động tới toàn bộ hoặc hầu hết các tài sản . Loại rủi ro này chịu tác động của ccác điều kiện kinh tế chung như : lạm phát , sự thay đổi tỷ giá hối đoái , lãi suất vv.. Rủi ro không có hệ thống là loại rủi ro chỉ tác động tới một tài sản hoặc một nhóm các tài sản . Loại rủi ro này thường liên quan tới điều kiện của nhà phát hành Các nhà đầu tư thường quan tâm tới việc xem xét , đánh giá các rủi ro liên quan , trên cơ sở đó đề ra các quyết định trong viêc lựa chọn , nắm giữ hay bán các chứng khoán , điều này phản ánh mói quan hệ giữa lợi tức và rủi ro hay sự cân bằng về lợi tức – người ta sẽ không chịu rủi ro tăng thêm nếu không được bù đắp bằng lợi tức tăng thêm .
• Tính sinh lợi . Chứng khoán là một tài sản tài chính mà khi sở hữu nó , nhà đầu tư mong muốn nhận được một thu nhập lớn hơn trong tương lai .Thu nhâp này được đảm bảo bằng lợi tức được phân chia hằng năm và việc tăng giá trên thị trường . Khả năng sinh lợi bao giờ cũng quan hệ chặt chẽ với rủi ro của tài sản , thể hiện trong nguyên lý – mức độ chấp nhân rủi ro càng cao thì lợi nhuận kỳ vọng càng lớn .

Phân loại chứng khoán

Tuỳ theo cách chọn tiêu thức , ngưòi ta có thể phân loại khứng khoán thành nhiều loại khác nhau , có ba loại tiêu thức chủ yếu , đó là theo tính chất của chứng khoán , theo khả năng chuyển nhượng và theo khả năng thu nhập .

Tuy nhiên, ở đây ta chỉ giới thiệu sơ quavề các loại chứng khoán thường thấy nhất trên thị trường chứng khoán :

Cổ phiếu là một loại chứng khoán vốn được phát hành dưới dạng chứng chỉ hoặc bút toán ghi sổ , xác nhận quyền sở hữu và lợi ích hợp pháp đối với tàI sản hoặc vốn của một công ty cổ phần . Cổ phiếu là công cụ tài chính có thời hạn thanh toán là vô hạn

Khi tham gia mua cổ phiếu , các nhà đầu tư trở thành các cổ đông của các công ty cổ phần . Cổ đông có quyền hạn và trách nhiệm đối với công ty cổ phần, được chia lời (cổ tức) theo kết quả kinh doanh của công ty cổ phần: được quyền bầu cử, ứng cử vào ban quản lý, ban kiểm soát. Cổ phiếu có thể được phát hành vào lúc thành lập công ty, hoặc lúc công ty cần thêm vốn để mở rộng, hiện đại hoá sản xuất kinh doanh.Một đặc điểm của cổ phiếu là cổ đông được chia cổ tức theo kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty. Cổ đông có thể được hưởng lợi nhuận nhiều hơn giá trị của cổ phiếu và cũng có thể bị mất trắng khi công ty làm ăn thua lỗ. Cổ đông không được quyền đòi lại số vốn mà người đó đã góp vào công ty cổ phần, họ chỉ có thể thu lại tiền bằng cách bán cổ phiếu đó ra trên thị trường chứng khoán theo qui định pháp luật

Trái phiếu , điển hình của chứng khoán nợ là một loại chứng khoán quy định nghĩa vụ của người phát hành ( người đi vay ) phải trả cho người đứng tên sở hữu chứng khoán ( người cho vay ) một khoản tiền nhất định bao gồm cả vốn lẫn lãi trong những khoảng thời gian cụ thể

Nhờ phát hành trái phiếu mà chính phủ , các tổ chức công cộng ( có tư cách pháp nhân ) , các công ty cổ phần tạo ra được các nguồn vốn ổn định .Với loại chứng khoán này , do rủi ro thấp hơn so với chứng khoán có thu nhập biến đổi nên sự thay đổi về giá là thấp hơn , tỷ lệ lợi tức quyết đinh chủ yếu tới khả năng sinh lời của chứng khoán . Bị ảnh hưởng của rủi ro lãi suất, cả người mua và người bán đều quan tâm tới tỷ lệ lợi tức ở từng thời điểm .

Ngoài ra , trên thị trường chứng khoán còn phát hành hình thức hỗn hợp chứng khoán nhằm thích ứng với nhu cầu đặc biệt của thị trưoừng vốn .Chứng khoán hỗn hợp có những loại chủ yếu sau

• Trái phiếu công ty có khả năng chuyển đổi : Loại trái phiếu này có một mức lãi suất cố định , ngoài ra nó còn đảm bảo cho người có quyền sở hữu quyền đổi tráI phiếu thành côr phiếu trong một thời hạn với những điều kiện xác định . Giá trị của quyền chuyển đổi không chỉ phụ thuộc vào quyền chuyển đổi mà còn phụ thuộc vào chất lượng cổ phiếu của công ty
• Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu : Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu tương tự như trái phiếu nói chung nhưng ngoàI khoản lợi tức cố địng được nhận , nó còn có quyền mua một số lượng cổ phiếu nhất định của công ty đang phát hành với một tỷ lệ và thời hạn ưu đãi như đối với cổ đong thực thụ . Loại chứng khoán này có một “ chứng chỉ quyền mua “ được tách ra sau khi phát hành chứng khoán . Về nguyên tắc “chứng chỉ quyền mua “được
• Thị trư­ờng chứng khoán tách ra sau khi phát hành chứng khoán một thời gian và được lưu thông độc lập trên thị trường
• Trái phiếu thu nhập bổ sung : loại chứng khoán này đảm bảo một khoản lợi tức cố đinh nhưng người người sở hữu có thể nhận được một khoản thu nhập bổ sung theo sự dao đọng tăng của cổ tức mà các cổ đong được hưởng