Khái niệm

Qui hoạch chung xây dựng đô thị còn được gọi là qui hoạch tổng thể xây dựng đô thị. Nó xác định phương hướng nhiệm vụ cải tạo và xây dựng đô thị về phát triển không gian, cơ sở hạ tầng và tạo lập môi trường sống thích hợp.

Vai trò của qui hoạch đô thị trong nền kinh tế thị trường

Vai trò của công tác qui hoạch xây dựng đô thị đối với sự nghiệp CNH-HĐH đất nước. Văn kiện đại hội IX đã nên rõ: “Phát huy vai trò của trung tâm hành chính, kinh tế, văn hoá, trên toàn vùng và địa phương, đi nhanh trong quá trình CNH-HĐH phát triển mạnh công nghiệp dịch vụ, đi đầu trong việc phát triển kinh tế tri thức. Tạo vành đai nông nghiệp hiện đại ở các thành phố lớn. Qui hoạch mạng lưới đô thị với một số ít thành phố lớn, nhiều thành phố vừa và nhỏ phân bổ hợp lý giữa các vùng, chú trọng đô thị ở miền núi. Hiện đại hoá các thành phố lớn, thúc đẩy quá trình đô thị hoá nông thôn. Không tập chung quá nhiều cơ sở công nghiệp và dân cư vào các đô thị lớn. Khắc phục tình trạng ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường.

Trong quá trình đổi mới, chuyển sang kinh tế thị trường chức năng nhiệm vụ qui hoạch đô thị cần được mở rộng:

• qui hoạch đô thị xác định những chỉ số về không gian kiến trúc làm cơ sở cho việc thực hiện các dự án sử dụng đất , phát triển cơ sở hạ tầng, cải tạo xây dựng đô thị mới.
• qui hoạch đô thị là công cụ không chỉ để thực hiện mà còn hướng dẫn đầu tư phát triển đô thị trên cơ sở phản ánh đúng chính xác kinh tế xã hội và xu hướng phát triển thực tế.
• qui hoạch đô thị có tác dụng kích thích hệ thống cơ chế bảo đảm cung cấp đầy đủ, bền vững và quản lý tốt cơ sở hạ tầng và dịch vụ công cộng, trên cơ sở thương mại hoá các dịch vụ này.
• qui hoạch đô thị giúp quản lý có hiệu quả việc sử dụng, điều chỉnh, mua bán và đầu tư phát triển đất đai cho mọi mục đích xây dựng đô thị.

Như vậy qui hoạch đô thị có nhiều chức năng mà chức năng tạo lập không gian kiến trúc chỉ là một chức năng mang tính vật thể. Còn những chức năng khác mang tính kinh tế- xã hội rộng lớn. Chính những chức năng phi vật thể này mới là linh hồn quyết định chiều hướng phát triển đô thị mà kiến trúc là hình thái biểu hiện bên ngoài.

Cơ sở chi phối cách làm qui hoạch đô thị trong nền kinh tế thị trường

Những cơ sở chi phối cách làm qui hoạch đô thị trong nền kinh tế thị trường khác hẳn với nền tảng của phương pháp làm qui hoạch theo kiểu cũ (của Liên Xô) trước đây:

• Vốn đầu tư cho phát triển đô thị không chỉ của nhà nước mà còn của nhiều thành phần kinh tế khác, đặc biệt là của tư nhân. Với đường lối mở cửa và hội nhập quốc tế thì vốn của tư nhân nước ngoài sẽ chiếm tỉ trọng rất lớn vốn của tư nhân trong nước cũng ngày càng tăng.
• Luật đất đai cho phép tư nhân được mua bán chuyển nhượng quyền sử dụng đất và nhà nước không còn là chủ đất duy nhất trong đô thị như trước đây.
• Việc cung cấp cơ sở hạ tầng các dịch vụ tổ chức thực hiện thi công xây dựng đô thị cũng không phải chỉ do những doanh nghiệp nhà nước đảm nhận mà khu vực tư nhân ngày càng đóng vai trò quan trọng và năng động hơn.

* Tiến trình CNH-HĐH ở Việt Nam càng nhanh thì công tác qui hoạch xây dựng đô thị càng đóng vai trò quan trọng, bởi lẽ công tác qui hoạch bao giờ cũng đi trước một bước, nó hoạch định chiến lược phát triển không gian kinh tế của một địa phương, một vùng và nó vẽ lên bức tranh toàn cảnh cho đất nước. Phát triển đô thị ở nước ta hiện nay là một trong những vấn đề trọng tâm quyết định sự đi lên của đất nước. Vì vậy, vấn đề đặt ra cho công tác qui hoạch xây dựng đô thị là phải có chiến lược khung quốc gia về đô thị, phải xây dựng luật lệ để tạo cho các đô thị và khu dân cư thực hiện theo qui hoạch. Hơn nữa, việc thực hiện quá trình công tác kế hoạch hoá bắt đầu từ chiến lược đến qui hoạch, rồi cụ thể hoắbng kế hoạch 5 năm và hàng năm.